TÜBİTAK'tan Geleceğe Yönelik Dev Yatırım

Kalkınma Bakanlığı tarafından desteklenen İleri Genom ve Biyoenformatik Araştırmaları Merkezi (İGBAM) altyapı projesi başarı ile tamamlandı. TÜBİTAK BİLGEM öncülüğünde ülkemizde ilk defa bir canlının genom dizisini çıkartacak laboratuvar ve verileri analiz edecek hesaplama altyapısı kuruldu. Üç yıllık süre içerisinde TÜBİTAK'taki araştırmacılar ve Türkiye'nin önde gelen üniversitelerinin işbirliğiyle 1100 ekzom (genlerin protein kodlayan daha önemli bölgeleri), 26 tüm genom dizilemesi gerçekleştirildi. Böylece genom dizileme ve verilerin analizi ilk defa tamamen ülke içinde gerçekleştirildi. Genom dizileme ve veri analizinde yurt dışına bağımlılıktan kurtularak genetik materyalin yurt dışına çıkarılması önlenmiş oldu. Aynı zamanda, ülkemizin genetik çeşitliliğine dair önemli bir veri tabanı oluşturuldu.

Bu altyapının kurulması ile birlikte ülkemiz özellikle nadir hastalıklar araştırmaları ve hastalığa yol açan yeni genlerin keşfi noktasında önemli bir avantaj yakalamış durumda.  Özellikle akraba evlilikleri dolayısı ile yaygın olan genetik hastalıkların teşhisinde daha önceden tüm örnekler yurt dışına gönderilerek uzun sürelerde analiz edilebiliyordu. İGBAM altyapısı ile bu süreç büyük oranda hızlandı. Şu ana kadar 6 adet yeni gen hastalık ilişkisi üniversitelerimizle yapılan çalışmalarda ortaya çıkarılarak önemli dergilerde yayınlandı. Ayrıca, çok sayıda hastaya genom dizilemesi sonrası tanı kondu.

Yeni nesil genom teknolojilerinde veri analizi çok önemli bir yer tutuyor. Oluşturulan terabaytlarca verinin içerisinden işe yarar bilgiyi çıkarmak için yeni bilgisayar donanım ve yazılımları kullanarak verileri anlamlandırmak gerekiyor. Biyoenformatik adı verilen bu alanda TÜBİTAK BİLGEM araştırmacıları analiz yazılımları geliştirerek dünya araştırmacılarının hizmetine sunuyorlar.

TÜBİTAK BİLGEM UEKAE İleri Genom ve Biyoenformatik Araştırmaları Merkezi (İGBAM), genetik hastalıkların analizi konusunda edindiği bilgi ve tecrübeyi düzenlediği eğitimler ve ortak çalışmalarla ülke geneline yayıyor. Böylece özellikle kanser, kalp hastalıkları ve nörolojik hastalıklar gibi daha yaygın ve karmaşık hastalıkların genetik etkenlerinin araştırılması ve geleceğin dünyasında çok önemli bir yeri olacak kişiselleştirilmiş teşhis ve tedavi uygulamaları için çok önemli bir altyapı oluşturuyor. Bu altyapı aynı zamanda bilinmeyen bir biyolojik tehdidin kaynağının anlaşılabilmesi açısından da ülkemiz için son derece önemli bir rol oynuyor.